WPIS DO REJESTRU ZABYTKÓW LOTNISKA RAKOWICE
W 2008 roku wspólnie z Politechniką Krakowską i Muzeum Lotnictwa w Krakowie wystąpiłem z inicjatywą wpisania do rejestru zabytków najstarszej części lotniska Rakowice-Czyżyny (znajdującej się terenie Dzielnicy III). Moją inicjatywę poparła Rada Dzielnicy III, której byłem podówczas przewodniczącym, wspólnie skierowaliśmy wniosek do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Dokumenty od strony merytorycznej przygotował dr hab. Krzysztof Wielgus z Politechniki Krakowskiej wraz z przedstawicielami Muzeum Lotnictwa.
Artykuł z Dziennika Polskiego dot. wpisu do rejestru zabytków lotniska
Lotnisko w Rakowicach z początków XX wieku, jedno z pierwszych w Europie, zostało wpisane do rejestru zabytków. - To gwarancja, że te tereny będą chronione i nie powstaną osiedla na miejscu unikatowej architektury lotniskowej - mówi Dominik Jaśkowiec, przewodniczący Dzielnicy III Prądnik Czerwony.
Lotnisko Rakowice wizualizacja dra hab. Krzysztofa Wielgusa stan z okresu końca I wojny światowej.
Lotnisko Rakowice, stan obecny.
Do rejestru zabytków została wpisana najstarsza część lotniska. Znajdują się tam budynki po koszarach kawaleryjskich, które postawiono na tym terenie pod koniec XIX wieku. Stacjonował w nich dywizjon 3. Galicyjskiego Pułku Ułanów arcyksięcia Karola, a w okresie II Rzeczypospolitej - słynny 8. Pułk Ułanów im. ks. Józefa Poniatowskiego. Budowa koszar zakończyła się w roku 1892. Z 21 obiektów do dziś zachowało się 12, w tym wszystkie budynki mieszkalne, ujeżdżalnie i jedna stajnia. Pod koniec lat 90. XIX wieku koszary zaczęto przekształcać w lotnisko. Na początku było to miejsce stacjonowania balonów na uwięzi. Potem powstał hangar drewniano - ceglany, a na przełomie lat 1915 - 1916 dwa duże hangary stalowo - drewniane. W latach 1916 - 1917 zbudowano lotnicze koszary. Do dzisiaj z lotniska pozostały: hangar stalowo - drewniany, kancelaria, budynki oficerskie. Wszystkie te budynki teraz wpisane są do rejestru zabytków. - Większość z tych obiektów znajduje się w idealnym stanie, jak np. budynki koszarowe - mówi Jan Janczykowski, wojewódzki konserwator zabytków.
Rzut w kierunku południe - północ na lotnisko Rakowice oraz sąsiednie koszary kawalerii.
W rejestrze zabytków znalazły się także dwa miejsca bez budynków: fragment pola wzlotów (teraz znajduje się tu boisko) oraz teren, na którym kiedyś była specyficzna kompozycja ogrodowa, nawiązująca do wzorca ''Ogrodu dla lotników'' Paula Vera. - Mam nadzieję, że ta kompozycja zostanie kiedyś odtworzona, ponieważ zachowała się spora dokumentacja na ten temat. Być może wojsko będzie kiedyś zainteresowane taką rekonstrukcją - mówi Jan Janczykowski. Autorzy wniosku do wojewódzkiego konserwatora zabytków podkreślają także wartości kompozycyjne dawnego lotniska: porządek alei koszarowej, zachowane fragmenty pól ćwiczebnych, strefy koszar lotniczych. Według nich to także rezerwa otwartej przestrzeni zielonej wewnątrz miasta, z kilkusetletnimi, starymi drzewami. ''To jeden z najlepiej zachowanych w Europie zespołów lotniskowo - garnizonowych, posiadający niezwykłą wartość pierwszego lotniska niepodległej Rzeczypospolitej'' - czytamy we wniosku, który podpisała Rada Dzielnicy III, Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji i Instytut Architektury Krajobrazu, Zakład Krajobrazu Otwartego i Budowli Inżynierskich Politechniki Krakowskiej.
Krzysztof Radwan, dyrektor Muzeum Lotnictwa Polskiego, podkreśla we wniosku do konserwatora, że wojsko tylko nieznacznie zaadaptowało budynki do swoich potrzeb, a większość ponad 100 - letniego zespołu militarnego pozostała w niezmienionym stanie. ''Natomiast przykład zabudowy mieszkaniowej wchodzącej na sąsiedni teren, kształtowanej wbrew szczegółowym wytycznym przygotowanym z udziałem wojewódzkiego i miejskiego konserwatora zabytków w fazie wydawania decyzji o warunkach zabudowy, fakt porzucenia i popadania w ruinę budynku kancelarii lotniska znajdującej się już po stronie osiedla przy ul. Akacjowej - to symptomy i zwiastuny rychłej dewaloryzacji zespołu w momencie opuszczenia go przez Wojsko Polskie i skierowania do komercyjnego wykorzystania - bez ścisłego określania warunków przyszłej inwestycji'' - napisał Krzysztof Radwan.
Dawny teren lotniska, na którym znajduje się obecnie jednostka wojskowa przy ul. Ułanów, nie jest objęty ścisłą ochroną, ale nadzorem konserwatorskim. Oznacza to, że wewnątrz obiektów dopuszczono przeróbki, ale zachowana ma być bryła budynków. Można także dobudowywać inne obiekty. W przypadku każdej inwestycji potrzebna jest opinia konserwatora. Radni Dzielnicy III rok temu złożyli wniosek do wojewódzkiego konserwatora zabytków o wpisanie lotniska do rejestru. - Wojsko wyprowadza swoje jednostki poza miasto. Obawialiśmy się, że kiedy teren przy ul. Ułanów opustoszeje - zostanie sprzedany deweloperowi i powstaną tam bloki. Teraz mamy gwarancję, że tak się nie stanie - stwierdza przewodniczący ''trójki'' Dominik Jaśkowiec a zarazem autor uchwały Rady Dzielnicy w tej sprawie.
Agnieszka Maj Dziennik Polski 03.11.2008r.
Identyfikacja zabytkowego krajobrazu lotniska - stan obecny.
Krótka historia lotniska Rakowice
Lotnisko Rakowice powstało w roku 1912, chociaż jego początki sięgają jeszcze końca XIX wieku (jest to jedno z najstarszych lotnisk w europie i na świecie). W 1917 roku stało się jednym z punktów etapowych pierwszej w Europie regularnej pocztowej linii lotniczej łączącej Wiedeń z Kijowem i Odessą. Początkowo zajmowało obszar 55ha i zawierało bazę oddziału lotniczego: hangary, budynek oficerski, remizę pojazdów transportowych, skład paliwa. Później rozbudowano je o zespół koszar złożony z pięciu budynków, park z kortami tenisowymi, halę balonową i zaplecze techniczne.
Po odzyskaniu niepodległości i przejęciu obiektów lotniska przez polskie władze wojskowe zorganizowano pierwszą polską jednostkę bojową tzw. Eskadryllę Lotniczą (to na krakowskim lotnisku po raz pierwszy pojawiła się jako oznaczenie polskich samolotów biało-czerwona szachownica).
Następnie bazę rozbudowano, tworząc warsztaty remontowo-produkcyjne, Niższą Szkołę Pilotów i kolejne eskadry. W 1921 powstał na podstawie istniejącego zaplecza technicznego 2 Pułk Lotniczy. W połowie lat 20. polskie władze wojskowe podjęły decyzję o rozbudowie lotniska w kierunku dzisiejszej Dzielnicy XIV Czyżyny (lotnisko uzyskało nazwę Rakowice - Czyżyny). 18 lipca 1923 otwarto Cywilną Stację Lotniczą Kraków, czego efektem było powstanie drugiego co do wielkości lotniska w Polsce. W 1938 uruchomiono linię międzynarodową Warszawa - Kraków-Budapeszt.
W czasie II wojny światowej lotnisko przejęli Niemcy, po odzyskaniu niepodległości straciło swoje znaczenie ze względu na zagęszczającą się zabudowę okolicznych terenów.
W latach 50. na wschód od lotniska wzniesiono Hutę im. Lenina oraz dzielnicę mieszkaniową Nowa Huta, których rozwój utrudniał eksploatację lotniska. Już od 1953 zaczęto systematyczną likwidację lotniska, przenosząc poszczególne działy w inne miejsca. W 1963 zlikwidowano lotnisko. W momencie likwidacji posiadało betonową drogę startową na kierunku 08/26 o rozmiarach 1900 x 45 metrów.
Aktualności dotyczące osiedli Rakowice, Ugorek, Wieczysta, Akacjowa dostępne są na moim fanpage'u, polub moją stronę!